Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης
Ήδη από τη Γιορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, η Εκκλησία μάς προετοιμάζει γι’ αυτήν της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (στις 14 του μήνα)-τη μεγαλύτερη του Φθινοπώρου. Στις όμορφες Καταβασίες, κάθε Κυριακή ακούμε: «Σταυρόν χαράξας Μωσής επ΄ ευθείας ράβδω, την Ερυθράν διέτεμε τω Ισραήλ πεζεύσαντι. Την δε επιστρεπτικώς Φαραώ τοις άρμασι κροτήσας ήνωσε, επ΄ εύρους διαγράψας το αήττητον όπλον. Διό Χριστώ άσωμεν τω Θεώ ημών, ότι δεδόξασται»!
Ήταν στην περιπετειώδη Έξοδο του Ισραηλιτικού λαού από την Αίγυπτο και την επιστροφή του στην πατρίδα του. Αυτού, που σήμερα η αιμοχαρής ηγεσία του δολοφονεί χιλιάδες αθώων και εκδιώκει από τα εδάφη του τον ένδοξο και «σταυρωμένο» λαό της Παλαιστίνης…Εκεί, στην Ερυθρά Θάλασσα, «ζωγραφήθηκε» και η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου-όπως ψάλλεται στην Ακολουθία του Γάμου, αλλά, ποιος έχει την όρεξη και το σεβασμό στο μέγα τούτο Μυστήριο, να ακούσει και να ευφρανθεί η καρδιά του, εκείνη την ώρα, που επικρατεί μέγας πανζουρλισμός; Ας επιχειρήσουμε μια προσέγγιση στο Μυστήριο του Σταυρού, που πιότερο βιώνεται στην εκκλησιαστική Λατρεία και στη ζωή των χριστιανών, παρά κατανοείται με τη λογική του κόσμου.
H Γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, μια από τις Δεσποτικές Εορτές, είναι αρχαιότατη. Συνδέεται με σπουδαία ιστορικά γεγονότα της Βυζαντινής εποχής και είναι η πηγή αμέτρητων διηγήσεων, παραδόσεων, θρύλων, θαυμάτων. Αναρίθμητα έθιμα διασώζονται μέχρι σήμερα, αν και η εκκοσμίκευση έχει εισχωρήσει βαθιά στη ζωή μας, αποκόπτοντας σε βαθμό ανησυχητικό τις νέες γενιές από τις παραδόσεις και τον Πολιτισμό μας. Το λειτουργικό κλίμα ανοίγει το νου, την καρδιά, την ύπαρξη, για ν’ αγκαλιάσει το Θεό, τους ανθρώπους και τον κόσμο. Η εξαιρετική υμνολογία παραπέμπει στις προεικονίσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη. Συγχρόνως, οι υμνογράφοι αναφέρονται στο αρχέγονο δράμα του ανθρωπίνου γένους, καθώς απώλεσε τον Παράδεισο και οδηγήθηκε στο θάνατο, πλανεμένο από το διάβολο. Τα αντίθετα, όμως, ενεργεί ο Σταυρός του Κυρίου: λειτουργώντας ως «δόλωμα» του εχθρού, φέρνει τη θεραπεία, τη ζωή, τη σωτηρία. Έτσι, ο Σταυρός δεν θα είχε από μόνος του καμία αξία, αν δεν τον εξαγίαζε με το θάνατό Του ο Χριστός. Μ’ αυτόν ζωοποιεί τους ανθρώπους, τους ανυψώνει στους ουρανούς. Και, ενώ οι άγγελοι χαίρονται και πανηγυρίζουν με τη θέα του Σταυρού και οι πιστοί ευφραίνονται, οι υποχθόνιες δυνάμεις, τα πονηρά πνεύματα, φρίττουν και διαλύονται, μη αντέχοντας τη δύναμή του.
Ανοίγεται λοιπόν μπροστά μας ένας «δρόμος», για να φωτίσουμε τη σκέψη, αλλά και τη ζωή μας, αν σκύψομε με προσοχή και στις έξοχες μαρτυρίες του Αποστόλου Παύλου, που βίωσε στο βάθος το μυστήριο του Σταυρού και μας βεβαιώνει ότι «ο Χριστός απέθανεν υπέρ των αμαρτιών ημών, κατά τας Γραφάς» ( Α΄Κορ. 15,3). Εξαφάνισε το «χειρόγραφον» των αμαρτιών μας. Έφερε την «καταλλαγή» με όλα τα πλάσματά Του. Κι είναι αμέτρητες οι δωρεές που έφερε στην ανθρωπότητα, ώστε να χαραχτεί βαθιά στις ψυχές, να καθορίσει, να αναγεννήσει και να μεταμορφώσει τη ζωή, όχι μόνο των Αποστόλων, αλλά και των Πατέρων, Ομολογητών, Μαρτύρων, Οσίων-όλων των Αγίων της Εκκλησίας. Προσκυνούμε το Σταυρό, με πολλή συγκίνηση και βαθύ σεβασμό στο ανεξιχνίαστο μυστήριό του. Ακούγοντας τις ωραιότατες ψαλμωδίες και πλημμυρισμένοι με τις ευωδίες των βασιλικών που τον στολίζουν, η σκέψη μας πηγαίνει στην ευλογημένη εκείνη ώρα, που τον βρήκε η Αγία Ελένη. Σιγοψάλλομε τα «Κύριε ελέησον»-τα οποία, κατά την παράδοση, κραύγαζε ο λαός, όταν το Τίμιο Ξύλο υψώθηκε στο Ναό της Αναστάσεως-με την αγάπη μας στον Κύριο, που μας υποσχέθηκε τη Βασιλεία των Ουρανών.
Από την αρχαιότητα, σε πολλούς λαούς διάφορα σχήματα και χρώματα του σταυρού χρησιμοποιήθηκαν ποικιλοτρόπως. Μάλιστα, κατά τρόπο ευτελιστικό, από τυχοδιώκτες Ευρωπαίους, σε «ιερά» τάγματα και Σταυροφορίες. Στην εποχή μας, αντίχριστες δυνάμεις τον εχθρεύονται, τον υποτιμούν, «δαιμονίζονται» και-Χριστέ μου, πόσο φρικτό-τον υβρίζουν! Θρησκείες και φιλοσοφίες του κόσμου, σαν δηλητηριώδη φυτά, σκορπίζουν την απελπισία, το μίσος, την οσμή του θανάτου. Για τους Ορθοδόξους χριστιανούς, ο πανάγιος Σταυρός του Κυρίου, εκτός από σύμβολο και σημείο ομολογίας της Πίστης, αποτελεί καύχημα, πηγή δυνάμεως, στο δρόμο προς το Γολγοθά. Αν ο ανθρώπινος πόνος συχνά οδηγεί σε αδιέξοδα, για τους πιστούς χριστιανούς ο Σταυρός σηματοδοτεί τον αγώνα κατά των παθών, της αμαρτίας και του Διαβόλου, με την υπομονή, την ταπείνωση, τη θυσία, την ελπίδα της αιώνιας ζωής. Με μια λέξη, τη σταυροαναστάσιμη Αγάπη. Για όλα τούτα ψάλλομε από καρδίας:
«Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης.
Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας.
Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα.
Σταυρός, πιστών το στήριγμα.
Σταυρός, αγγέλων η δόξα
και των δαιμόνων
το τραύμα»!
Νίκος Σιγανός
