Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟ ΧΡΙΣΤΟ
(Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον 2, 1-12).
Το δεύτερο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου αναφέρεται κατ’ αποκλειστικότητα στην προσκύνηση των Μάγων στο «Νεηγενές παιδίον» (νεογέννητο βρέφος) Ιησούν, και εν συνεχεία στα γεγονότα που ακολούθησαν, δηλ. τη φυγή της αγίας Οικογένειας στην Αίγυπτο, την εκείθεν επιστροφή της στην Παλαιστίνη και τη σφαγή των νηπίων της Βηθλεέμ. Κατά τον Καθηγητή Βιβλικής Θεολογίας Χρήστο Βούλγαρη, «η διήγηση της προσκυνήσεως των Μάγων κατέχει μοναδικό χαρακτήρα στη Χριστιανική Γραμματεία του 1ου αιώνος μ. Χ. Η δε αξία και η σπουδαιότητά της δεν αξιολογούνται μόνο ιστορικά, αλλά και φιλολογικά, ως προσφορά και ύμνος του Ευαγγελιστή προς τον τεχθέντα Σωτήρα του κόσμου». Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το γεγονός αυτό δεν αναφέρεται από κανέναν άλλον Ευαγγελιστή. Ο Λουκάς αναφέρει την προσκύνηση των ποιμένων. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, αναφερόμενος στην επίσκεψη των Μάγων, την συνδέει με την εμφάνιση ενός «νεοφανούς αστέρα», που είδαν «εν τη ανατολή» οι σοφοί αυτοί και τον χαρακτήρισαν ως τον αστέρα του νεογέννητου βασιλιά των Ιουδαίων: «Είδαμε ν’ ανατέλλει το άστρο του και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε» (Ματθ.2,2). Στο παρόν άρθρο θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στην ταυτότητα και στην προέλευση των Μάγων, κατά το δυνατόν.
Αρχικά ο όρος «Μάγοι» αναφερόταν σε τάξη Περσών ιερέων ειδικευομένων στην ερμηνεία ονείρων. Στην παρούσα περίπτωση, όμως, εμφανίζονται ως αστρολόγοι–αστρονόμοι, οι οποίοι παρατηρούσαν τις κινήσεις των άστρων. Οι άνθρωποι της αρχαιότητας, και ιδιαίτερα των περιοχών της Μεσοποταμίας και Ανατολής, συνδέονταν πολύ με τα «μηνύματα» που πιστευόταν ότι μετέφεραν και αποκάλυπταν στον άνθρωπο τα φαινόμενα της φύσης, και ιδιαίτερα ο αστρικός κόσμος του ουρανού. Εφόσον δεν γνωρίζουν «πού εστίν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων»-όπως αναφέρεται στο κείμενο του Ευαγγελίου- συμπεραίνεται ότι οι Μάγοι ήταν ειδωλολάτρες, ερχόμενοι «από ανατολών». Ποιος ήταν ο τόπος της Ανατολής, δεν είναι σαφές. Ο όρος «Μάγοι» καθ’ εαυτόν υπαινίσσεται την Περσία, ενώ ή άσκηση της αστρολογίας δεικνύει την Βαβυλώνα, τα δε δώρα που κόμισαν δεικνύουν την Αραβία ή τη Συριακή έρημο. Σύμφωνα με αυτά, ο Ωριγένης λέγει ότι οι Μάγοι προέρχονταν εκ Χαλδαίας. Κατά τον ποιητή του Ακαθίστου Ύμνου, ήταν Χαλδαίοι και επέστρεψαν στη Βαβυλώνα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ως πατρίδα τους την Περσία. Στη Δύση οι Μάγοι χαρακτηρίζονται ως «Βασιλείς» υπό την επίδραση εκκλησιαστικού συγγραφέα Τερτυλλιανού (155-240 μ. X.), ο οποίος τους συνδέει με το χωρίο του Ψαλμού 71, 10 («βασιλείς Αράβων και Σαβά δώρα προσάξουσιν»).
Όπως είναι γνωστό, πρώτοι οι Βαβυλώνιοι μελέτησαν τον έναστρο ουρανό και κατέγραψαν με επιμέλεια αποτελέσματα των αστρονομικών παρατηρήσεων που διεξήγαγαν κατά τη διάρκεια πολλών εκατονταετηρίδων. Εντούτοις, επί των ημερών μας, με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, υπάρχουν στοιχεία αρκούντως πειστικά, σε άκρως ενδιαφέρουσες εργασίες, περί την καταγωγή και πορεία των Μάγων, όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη των Ελλήνων Καθηγητών Αστροφυσικής Μάνου Δανέζη και Στράτου Θεοδοσίου, του Πανεπιστημίου Αθηνών. (Βλ. «Ιδού Μάγοι εξ Ανατολών», στο βιβλίο του Δ. Σιμόπουλου, Το Άστρο των Χριστουγέννων, 2006). Παραθέτουμε εδώ δύο αποσπάσματα:
1) Κάποιοι Πέρσες χωρικοί από την κωμόπολη Σαβέχ, νοτιοδυτικά της Τεχεράνης, είπαν στον Βενετσιάνο έμπορο και τυχοδιώκτη ταξιδευτή Μάρκο Πόλο, όπως αναφέρει ο ίδιος στην αφήγηση του ταξιδιού του, καθώς διερχόταν από την περιοχή τους οδεύοντας προς την Κίνα, πως οι Μάγοι ξεκίνησαν από εκεί. Για να αποδείξουν μάλιστα τον ισχυρισμό τους, οι χωρικοί έδειχναν σχετικά αρχαϊκά κείμενα γραμμένα σε σφηνοειδή γραφή. Η αξιοπιστία της πληροφορίας δεν μπορεί, βέβαια, να συζητηθεί με ιστορικά επιστημονικά κριτήρια. 2) Αλλά και η περίφημη πόλη Σιππάρ της Βαβυλωνίας (η Σεφαρβαίμ της Παλαιάς Διαθήκης), σημερινή Αμπού Χαμπά, νοτιοδυτικά της Βαγδάτης, πιθανολογείται ως η πόλη από την οποία ξεκίνησαν οι Μάγοι, αφού μάγοι ονομάζονταν από τους Βαβυλώνιους οι σοφοί ιερείς του μεγάλου θεού Ήλιου Σαμάς. Την άποψη υποστηρίζει ο Άγγλος αστρονόμος David Hughes (1976), που θεωρεί ότι οι Μάγοι ξεκίνησαν από τη Σεφαρβαίμ, υπολογίζει μάλιστα ότι για να κάνουν ένα ταξίδι 600 περίπου μιλίων χρειάστηκαν, μαζί με τις προετοιμασίες του ταξιδιού, περίπου τέσσερις μήνες.
Ας σημειωθεί ότι οι ανασκαφές του 1894 στη Σιππάρ έφεραν στο φως τα θεμέλια ενός τεράστιου ναού-αστεροσκοπείου. Παράλληλα, ανακαλύφθηκαν χιλιάδες πήλινες πινακίδες με καταγραφές των κινήσεων των γνωστών στους Βαβυλώνιους πλανητών, με ερμηνεία αυτών των κινήσεων και των θέσεών τους στην ουράνια σφαίρα για την πρόβλεψη του μέλλοντος. Στη συνέχεια, οι ανασκαφές του 1925 έφεραν στο φως και άλλες πήλινες πινακίδες, κάποιες από τις οποίες, όπως ανακάλυψε ο Γερμανός μελετητής P. Schnabel, αναφέρουν παρατήρηση μιας συνόδου των πλανητών Δία και Κρόνου στην περιοχή του αστερισμού των Ιχθύων. Οι θέσεις των δύο πλανητών, όπως έχουν καταγραφεί στις πινακίδες, μελετήθηκαν και καταγράφηκαν για περίοδο τουλάχιστον πέντε μηνών. Η παρατήρηση αυτή, κατά τους υπολογισμούς σύγχρονων αστρονόμων, είχε γίνει το αντίστοιχο έτος 7 π. Χ., μάλιστα δε η σύνοδος των γιγάντων πλανητών παρατηρήθηκε τρεις φορές κατά τη διάρκεια του έτους αυτού: στις 29 Μαΐου, στις 3 Οκτωβρίου και στις 4 Δεκεμβρίου. Συνεπώς είχε άμεση σχέση με την τριπλή σύνοδο που, πολύ αργότερα, ο Γιοχάνες Κέπλερ, σε συνδυασμό με την εμφάνιση καινοφανούς αστέρος, θεώρησε ότι ήταν «το άστρο της Βηθλεέμ».
Το εξαγόμενο, λοιπόν, συμπέρασμα της προσφοράς των Μάγων στον Σωτήρα είναι ότι και ο εθνικός κόσμος, που φωτιζόταν από τις ακτίνες του «Άσαρκου Λόγου», προσέφερε τα δώρα του στον τεχθέντα Βασιλέα Ιησού. Αυτή την ιστορική αλήθεια εκφράζουν και οι στίχοι του Συναξαριού της 25ης Δεκεμβρίου, εορτής της Γεννήσεως και προσκύνησης των Μάγων: «Σε προσκυνούσα τάξις εθνική Λόγε, το προς σε δηλοί των Εθνών σέβας». Οι ποιμένες ήταν εκπρόσωποι της Ισραηλιτικής πίστεως και της απλοϊκής ευσέβειας. Οι Μάγοι εκπροσωπούν τις τάξεις των πεπαιδευμένων του ειδωλολατρικού κόσμου, μέσα στις οποίες ήταν επίσης διάχυτη η προσδοκία του Λυτρωτή.
Εμμανουήλ Λουκάκης, θεολόγος
