Στους καιρούς της αλλοτρίωσης και μοναξιάς των ανθρώπων

Μπήκαμε, αγαπητοί μου, στο Χειμώνα, δυστυχώς με καιρό «καλοκαιρινό»! Οι μέρες μικραίνουν, οι νύχτες μεγαλώνουν και μείς περιμένουμε τις πολύτιμες βροχές, για τη γη, τα δέντρα, τα ζώα και τους ανθρώπους. Σε μια κοινωνία, που ολοένα και περισσότερο δείχνει να ολισθαίνει στη διαφθορά και στην σήψη, για τις οποίες οι υγιώς σκεπτόμενοι θλίβονται βαθιά. Μα πιο πολύ μελαγχολούν οι πονεμένοι συνάνθρωποί μας- άρρωστοι, άστεγοι, άνεργοι, πρόσφυγες, ηλικιωμένοι- βιώνοντας πολύ δύσκολες συνθήκες, όντας στο «περιθώριο» της ζωής. Νιώθοντας «ξεχασμένοι», συχνά από συγγενείς και φίλους, το Κράτος και την Εκκλησία, ανήμποροι να χαρούν όσα σε άλλους σκανδαλωδώς περισσεύουν. Και δεν εννοώ μόνο τρόφιμα και άλλα υλικά αγαθά. Γιατί ο άνθρωπος δεν έχει μόνο υλικές ανάγκες. Έχει και πνευματικές, κι εδώ νομίζω πως πρέπει να προβληματιστούμε πολύ. Να αναρωτηθούμε, μήπως είναι περισσότεροι εκείνοι που, αν και δεν στερούνται σχεδόν τίποτα επιφανειακά, νιώθουν αποξενωμένοι, βιώνοντας πόνο και βαθιά μοναξιά. Θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τα φαινόμενα, που ταλανίζουν αρκετούς ανθρώπους στην εποχή μας.

Αλλοτρίωση, αποξένωση, μοναξιά: μεγάλα, πολύπλοκα προβλήματα, που σε παλιότερες εποχές δεν υπήρχαν, ή ήταν ανάξια λόγου. Τότε, που οι άνθρωποι ζούσαν κοντά στη Φύση κι αισθάνονταν την «αλληλοπεριχώρηση» των μελών της κοινότητας, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά. Όσοι από μάς αξιώθηκαν με τέτοιες εμπειρίες, αισθάνονται ευλογημένοι από το Θεό. Ας σκεφτούμε ότι, ακόμη και σήμερα, στα σχεδόν έρημα κι εγκαταλελειμμένα χωριά μας, οι κάτοικοι μετέχουν στις χαρές και στις λύπες των γειτόνων τους. Συμπαραστέκονται  ο ένας στον άλλο στις δύσκολες στιγμές. Όχι μόνο σε γάμους, βαφτίσια, κηδείες και Γιορτές, αλλά και σε γεωργικές, κτηνοτροφικές κ. ά. εργασίες-για να μην αναφερθούμε σε «οριακές» καταστάσεις- οι χωριανοί μοιραζόντουσαν τις δουλειές-και μάλιστα των ανήμπορων συνανθρώπων τους. Δε θα ξεχάσω το τί γινότανε στο χωριό μου, όταν έβαζαν «αγγαρικούς», για να μαζέψουν τις ελιές, να σπείρουν τα χωράφια, να «κουρέψουν» τα πρόβατα, ή όταν «έριχναν» ταράτσες, έκτιζαν ή περιποιούνταν δημόσια κτίρια κι εκκλησιές. Κι αναρωτιέμαι, πού βρίσκανε τη δύναμη και τις αντοχές, ώστε να στρώνουνε ολονύχτια γλέντια-που σε κάποιες περιπτώσεις κρατούσαν ολόκληρα μερόνυχτα! Αυτή λοιπόν η ενότητα, η ομοψυχία, η αίσθηση της αληθινής «κοινωνίας» και γνήσιων ανθρωπίνων σχέσεων μάς λείπουν σήμερα και γι’ αυτό φαίνεται πως βιώνουμε καταστάσεις, τις οποίες οι επιστήμονες εναγωνίως προσπαθούν να εξηγήσουν.

Σύμφωνα με τα λεξικά, «αλλοτρίωση είναι η διαδικασία της αποξένωσης του ανθρώπου από τον ίδιο του τον εαυτό και της ταύτισής του με την υλική πραγματικότητα, καθώς και της απόλυτης εξάρτησής του από αυτή». Έχομε να κάνομε με φαινόμενα παγκόσμια, που στις μέρες μας αυξάνονται συνεχώς. Αποξένωση σημαίνει απομάκρυνση του ανθρώπου από τους άλλους, από τη Φύση, αλλά ακόμη κι από τον εαυτό του. Μιλάμε και για μοναξιά, δηλαδή όταν ο άνθρωπος δεν έρχεται σε πραγματική κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους. Κι είναι αξιοσημείωτο ότι δεν βιώνουν τη μοναξιά μόνο ηλικιωμένοι, αλλά και νέοι, που φτάνουν σε αδιέξοδα-βία, παραβατικότητα, αυτοκτονίες, χρήση αλκοόλ, ναρκωτικά. Φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, διανοούμενοι-από τον  Μαρξ και το Φρόιντ και περισσότερο στις μέρες μας-προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτή την πολύπτυχη «ασθένεια», εντοπίζοντας τις συνέπειές της στην εργασία, στην κοινωνία, στους θεσμούς, στις ανθρώπινες σχέσεις, κ. λ. π. Δεν μπορούμε να εκθέσουμε εδώ επιστημονικές αναλύσεις, αλλά, το θέμα είναι, πού θα βρούμε λύσεις! Τη στιγμή μάλιστα, που η κοινωνία  και η ανθρωπότητα ολοένα και περισσότερο βυθίζονται στην ανασφάλεια και στη βαρβαρότητα, σαν καράβι που πηγαίνει στα βράχια, πού να ελπίσουμε; Πώς να αντισταθούμε στα κύματα της απογοήτευσης, της θλίψης, που μάς απειλούν;  Μα νομίζω πως πιο σπουδαία είναι η απεμπόληση των παραδοσιακών αξιών και, στο βάθος, η αποξένωση από το Θεό. Ίσως και η «εξορία» Του από τον κόσμο μας να «τροφοδοτεί» όλες τις άλλες αρνητικές καταστάσεις.

Εδώ, φίλοι μου, έρχεται η Εκκλησία να απαντήσει με την «καλή αλλοίωση» που υφίσταται ο άνθρωπος, με τον «καλόν αγώνα» της Πίστεως και της αγάπης, ενδυναμωμένος με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος και των Μυστηρίων. Με τη δύναμη του  Χριστού θα πολεμήσουμε πάθη που τροφοδοτούν την «ερήμωση» της ζωής μας. Αυτός είναι ο δρόμος που ακολούθησαν οι Άγιοι, μιμούμενοι το παράδειγμα των πρώτων χριστιανών, που ζούσαν με ομοψυχία,  αυτοπροσφορά, σε κοινωνία αγάπης. Είναι ο τρόπος ζωής στον Ορθόδοξο Μοναχισμό, στην Ιεραποστολή και στις τραγουδισμένες των «Ελλήνων Κοινότητες», που τα ίχνη τους- ευτυχώς- δεν έχουν εντελώς χαθεί από την Παράδοσή μας. Η Σαρακοστή που τώρα αρχίζει, αποτελεί μια άριστη περίοδο για «άσκηση». Για «έξοδο» προς συνάντηση του «Άλλου»-όποιος κι αν είναι. Όσο περισσότερο πολεμούμε το «Εγώ», προχωρώντας προς το «Εμείς», τόσο θα αποδιώχνουμε την αποξένωση, τους φόβους και τη μοναξιά- αυξανόμενες «ασθένειες» του καιρού μας.

Καλό και άγιο Σαρανταήμερο. Νίκος Σιγανός