Τεχνολογία, ελευθερία, θεολογία (Μέρος Α΄)
Στην εποχή μας, που η Τεχνολογία κυριαρχεί σχεδόν παντού και συνεχώς επεκτείνεται με απίθανους ρυθμούς, όποιος ασχολείται σοβαρά μαζί της, όλο και κάτι θα ωφελείται, μα όλο και θα μένουν κενά στις απορίες και στους προβληματισμούς του. Ήδη από τον τίτλο τούτου του κειμένου ο αναγνώστης μπορεί να υποψιαστεί για το πού θα στραφεί το ενδιαφέρον μας. Και ίσως να εκπλαγεί ευχάριστα στο τέλος.
Ατενίζοντας την ιστορία και την εξέλιξη της Τεχνολογίας, μένομε έκθαμβοι από τα άλματά της. Θαυμάζομε τα απίστευτα επιτεύγματα όλων των μεγάλων Πολιτισμών. Κι είναι όντως ασύλληπτο, πώς, από τη χρήση των απλών εργαλείων, ή από την ανακάλυψη της φωτιάς και του τροχού, φτάσαμε στα καταπληκτικά μέσα της εποχής μας, που οι άνθρωποι συνεχώς εφευρίσκουν καινούργια πράγματα, επικοινωνούν και αλληλοεπιδρούν σε απίστευτο χρόνο και με τέλεια μέσα σ’ όλο τον Πλανήτη.
Είναι πολλές και λίγο πολύ γνωστές οι θετικές συνέπειες της Τεχνολογίας: στις Επιστήμες, στην Οικονομία, στην Πολιτική, στην επικοινωνία, στη διασκέδαση, στη ζωή μας. Όλοι, άντρες και γυναίκες, νέοι, μεσόκοποι και ηλικιωμένοι, επωφελούμαστε, επηρεαζόμαστε, χρησιμοποιούμε τις «νέες τεχνολογίες». Συνδεόμαστε μαζί τους, πολλές φορές μάλιστα υπερβολικά, εθιζόμαστε, «αρρωσταίνουμε», μη μπορώντας να τις στερηθούμε! Ήδη από το τελευταίο αν ξεκινούσαμε, θα ξεδιπλώναμε πάρα πολλές αρνητικές συνέπειες από την υπερβολική ή «κακή» χρήση της Τεχνολογίας. Κινδύνους τεράστιους, και μάλιστα για τα παιδιά και τους νέους, τους οποίους (κινδύνους) συχνά μαθαίνομε ότι διάφοροι κρατικοί και κοινωνικοί φορείς προσπαθούν να περιορίσουν. Γονείς και επιστήμονες «μπερδεύονται», αναζητώντας αποτελεσματικές λύσεις. Ταυτοχρόνως, η ανθρωπότητα βιώνει και παρακολουθεί στα Μ.Μ.Ε. τρομακτικές καταστάσεις, όχι μόνο με τους δαιμονικούς πολέμους, τις γενοκτονίες, τα πλήθη των αιμόφυρτων, σκελετωμένων και νεκρών αθώων ανθρώπων-και μάλιστα παιδιών- αλλά και με την επίδειξη της απληστίας, της σκληρότητας και του θράσους των δισεκατομμυριούχων, που αμιλλώνται στις επενδύσεις για την Τεχνητή Νοημοσύνη και όλα τα συναφή, ώστε να αναρωτιούνται πολλοί, σε τί στοχεύουν οι πονηροί και αδίστακτοι «κοσμοκράτορες» της εποχής μας. Μήπως είναι κοντά η στιγμή, που ο άνθρωπος θα γίνει «ρομπότ» και η Μηχανή «αφεντικό» του;
Αξίζει εδώ να προσέξουμε τί γράφει ένας μαθητής του Λυκείου: «Μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης, η ανθρωπότητα επέλυσε πληθώρα δύσκολων και σημαντικών προβλημάτων. Ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου έχει βελτιωθεί αισθητά και προβλήματα του παρελθόντος, όπως οι επιδημίες, η πείνα και η έκθεση στις θεομηνίες αποτελούν μακρινή ανάμνηση για πληθώρα ανθρώπων. Η ανάπτυξη, όμως, της τεχνολογίας δεν αποτελεί πανάκεια για την αντιμετώπιση παντός τύπου προβλημάτων. Η αλλοτρίωση του ανθρώπου, η μαζοποίηση του ατόμου, η υλιστική νοοτροπία, αποτελούν χαρακτηριστικά προβλήματα που η τεχνολογία αδυνατεί να επιλύσει και κάποιες φορές τα επιτείνει αισθητά. Επομένως, η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, όχι όμως και επαρκής».
Προκύπτουν λοιπόν τεράστια ζητήματα, στα οποία δύσκολα μπορούν να δοθούν απαντήσεις. Πολλές επιστημονικές, φιλοσοφικές και ηθικές αντιπαραθέσεις έχουν προκύψει σχετικά με τη χρήση και το μέλλον της Τεχνολογίας στην κοινωνία, με διαφωνίες για το αν βελτιώνει την κατάσταση του ανθρώπου ή την χειροτερεύει. Όμως, ποια Επιστήμη, ποιο σύστημα, ποια δύναμη θα αντιμετωπίσει τις τεράστιες απειλές σχετικά με την καταστροφή του Περιβάλλοντος, τις ανθρώπινες σχέσεις, την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου;
Ο καθηγητής Μπέγζος γράφει: «Η εξάρτηση της ζωής μας από την τεχνολογία θέτει με τρόπο άμεσο, ριζικό και τραγικό το πρόβλημα της ελευθερίας του ανθρώπου. Κατάληξη όλου αυτού προβληματικού πλέγματος σχέσεων είναι ο αυταρχισμός, ο ολοκληρωτισμός και η απολυταρχία, δηλαδή η εδραίωση της ανελευθερίας και της απανθρωπιάς. Το τραγικό στην περίπτωσή μας είναι ότι έτσι ματαιώνεται ο ανθρώπινος λόγος της τεχνικής, που είναι η μετάβαση από την ανάγκη στην ελευθερία. Χάρη στην τεχνολογία ο άνθρωπος απελευθερώθηκε από σωρεία απάνθρωπων καταστάσεων στον καθημερινό βίο, εξανθρωπίστηκαν οι συνθήκες εργασίας, βελτιώθηκαν οι όροι σίτισης, στέγασης κλπ., γενικεύθηκαν οι κοινωνικές παροχές (παιδεία, υγεία) κ.α. Ενώ βραχυπρόθεσμα η τεχνολογία διευκολύνει τη μετάβαση από την ανάγκη στην ελευθερία, όμως μακροπρόθεσμα η τεχνική απειλεί την ανθρώπινη ελευθερία, όπως φαίνεται στις οριακές περιπτώσεις των πυρηνικών εξοπλισμών, της οικολογικής απειλής και των “νέων τεχνολογιών”».
Νίκος Σιγανός
