Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ
- Εισαγωγή
Στις 18 Οκτωβρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο Λουκάς είναι γνωστός, αφενός μεν για το συγγραφικό του έργο σε δύο βιβλία της Καινής Διαθήκης, το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων, αφετέρου δε από τη συμμετοχή και συμβολή του ως συνεργάτης του Αποστόλου Παύλου και προσωπικός του γιατρός, στην εδραίωση και διεκπεραίωση του Ευαγγελίου και της πίστεως στο ιστορικό πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ως Θεού και Σωτήρα όλων των ανθρώπων επί του μητροπολιτικού Ελληνικού και γενικότερα επί Ευρωπαϊκού εδάφους. Κατά τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γεράσιμο, πρόκειται «περί μίας πολυσχιδούς προσωπικότητας, από τις πιο εμβληματικές μορφές της Εκκλησίας». Το δε Ευαγγέλιό του θεωρείται από τον Λατίνο εκκλησιαστικό συγγραφέα Ιερώνυμο ως «το φάρμακο της ψυχής» και από τον Γάλλο ιστορικό και φιλόλογο Ernest Renan, «το ωραιότερο βιβλίο του Κόσμου».
Το όνομα Λουκάς προέρχεται από σύντμηση του Λατινικού Lucanus (Λουκανός). Το Lucanus παράγεται από το ουσιαστικό lux-lucis=φως και σημαίνει το φωτεινό. Ο Λουκάς φαίνεται ότι δεν ήταν Ιουδαίος, αλλά Έλληνας, γι’ αυτό και είναι ο μοναδικός εθνικός συγγραφέας της Καινής Διαθήκης. Καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και ήταν ιατρός στο επάγγελμα. Η ιατρική του ιδιότητα αποτυπώνεται στα κείμενα του Ευαγγελίου και των Πράξεων, όπου χρησιμοποιεί πλήθος ιατρικών όρων και εκφράσεων, όμοιων με εκείνες των αρχαίων Ελλήνων ιατρών. Ουδέν περί της οικογένειάς του γνωρίζουμε. Η υπόθεση που διατυπώνουν ορισμένοι ερευνητές ότι ήταν αδελφός του Αποστόλου Τίτου, πρώτου Επισκόπου Κρήτης, κάθε άλλο παρά βεβαία μπορεί να θεωρηθεί, όπως αναφέρει ο καθηγητής Γ. Γαλίτης, καθόσον δεν υπάρχουν επαρκή επιχειρήματα τεκμηριώσεως. Ωστόσο παραμένει απλώς ως πιθανή.
Στον πρόλογο του Ευαγγελίου ο Λουκάς υπαινίσσεται στο κεφάλαιο 1, στίχοι 2-3 ότι ο ίδιος δεν συγκαταλεγόταν μεταξύ των αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων και υπηρετών του Ιησού Χριστού, πράγμα το οποίο δηλώνει ότι δεν ανήκε στον κύκλο των 12 Αποστόλων ούτε στον ευρύτερο των 70 Μαθητών, που μόνο εκείνος αναφέρει. Τα δε γεγονότα που γράφει, τα αναφέρει «όπως μας τα παρέδωσαν εκείνοι που από την αρχή ήταν αυτόπτες μάρτυρες και έγιναν κήρυκες αυτού του χαρμόσυνου μηνύματος». Γι’ αυτό εξάλλου δεν συμπεριλαμβάνεται το όνομά του στους καταλόγους των 12 Αποστόλων. Σε ένα αρχαίο κείμενο αγνώστου συγγραφέως, στα τέλη του 2ου αιώνα, καλούμενο «Κανόνας του Muratori» αναγράφεται ότι «τον Κύριον ούτε αυτός είδε κατά πρόσωπο» (Dominum tamen nec ipse vivid in carne). Ανήκε στη δεύτερη γενιά των χριστιανών και βασίστηκε αποκλειστικά στην προφορική και γραπτή παράδοση της Εκκλησίας για τη συγγραφή του Ευαγγελίου. Στη συνέχεια εστιάζουμε εν συντομία στο περιεχόμενο του Ευαγγελίου.
- Το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο
Το Ευαγγέλιο του Λουκά είναι το τρίτο στη σειρά των Ευαγγελίων της Καινής Διαθήκης, διακρινόμενο από τα άλλα για τα περιστατικά της γεννήσεως και παιδικής ηλικίας του Ιησού, που δεν αναφέρονται σε αυτά. Επιπλέον ξεχωρίζει για το αποκλειστικό υλικό εκ της ιστορικής δράσεως του Ιησού, τη γλωσσική του καλλιέπεια και την ακριβέστερη ιστορική τοποθέτηση των γεγονότων. Ειδικότερα η γλώσσα του είναι ανωτέρα όλων των άλλων βιβλίων της Καινής Διαθήκης. Απαρτίζεται από 24 κεφάλαια.
Αναλυτικότερα, στον Πρόλογο, ο οποίος αποτελείται από μία πρόταση σε επίσημο ύφος, κατά το παράδειγμα των προλόγων της κλασικής Ελληνικής ιστοριογραφίας (Ηροδότου, Θουκυδίδη) και των ελληνιστικών ιατρικών εγχειριδίων, (όπως του Ιπποκράτη), ο Λουκάς δηλώνει ότι και άλλοι προ αυτού έγραψαν διηγήσεις περί του προσώπου και του έργου του σαρκωθέντος Θείου Λόγου, σύμφωνα με μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων Του και ευαγγελιστών. Με τη δήλωσή του αυτή, ο Λουκάς προτίθεται να καταγράψει Ιστορία, την Ιστορία περί της σωτηριολογικής αξίας των εν Χριστώ απολυτρωτικών γεγονότων. Αφιερώνει δε τη διήγηση αυτή στον άγνωστο σε μας «κράτιστον Θεόφιλον».
Καθώς αναφέρει ο Καθηγητής Χ. Βούλγαρης, σημαντικότατο ρόλο ως «πηγή» στις μοναδικές διηγήσεις περί της Γεννήσεως και παιδικής ηλικίας του Ιησού διαδραματίζει η Μητέρα Του Μαριάμ, για την οποία δις ο Λουκάς υπογραμμίζει ότι «διατηρούσε όλα αυτά τα λόγια στην καρδιά της και τα σκεφτόταν συνεχώς». Η εν λόγω ιστορία των εν Χριστώ απολυτρωτικών γεγονότων εκφράζεται και κοσμείται με διάφορα «σημεία» και επεισόδια, με πρώτο τον εξορκισμό «πνεύματος δαιμονίου ακαθάρτου», που είναι το πρώτο από τα 21 θαύματα του Ιησού στο Λουκά, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι το κύριο έργο του Ιησού συνίστατο στον αγώνα Του κατά των δαιμονίων. Μεταξύ δε του αποκλειστικού υλικού του Λουκά ξεχωρίζουν η Ανάσταση του γιου της χήρας στην πόλη Ναΐν, οι παραβολές του Ασώτου Υιού, του Τελώνη και Φαρισαίου και του πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου, η μετάνοια του εκ δεξιών του Σταυρωμένου Χριστού ληστή, η εμφάνιση του Αναστημένου Ιησού στους δύο μαθητές στους Εμμαούς και η Ανάληψή Του στη Βηθανία. Μάλιστα από τις παραβολές σημαντικότερη θεωρείται η παραβολή του Ασώτου, η οποία και χαρακτηρίζεται «το Ευαγγέλιο των Ευαγγελίων».
Και κλείνουμε με μια παρατήρηση του Καθηγητού Σ. Σάκκου: «Το Ευαγγέλιο αυτό αποπνέει μια άλλη γλυκύτητα και ζεστασιά, καθώς με ξεχωριστή ευαισθησία ιστορεί διδαχές του Κυρίου και γεγονότα, που τονίζουν την ευσπλαχνία και τη στοργή Του προς τις πιο περιφρονημένες, κοινωνικά περιθωριοποιημένες και σχεδόν απόβλητες τάξεις, όπως είναι οι τελώνες, οι πόρνες, οι ληστές, οι εθνικοί και γενικά οι φτωχοί και αμαρτωλοί».
Εμμανουήλ Λουκάκης, θεολόγος
